Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa
Lasy niestanowiące własności Skarbu Państwa na terenie m. st.Warszawy występują na ok. 13 tys. działkach leśnych lub częściowo leśnych o łącznej powierzchni lasów wynoszącej ok. 3200 ha. Na podstawie istniejącej dokumentacji urządzeniowej oraz w wyniku dotychczas sprawowanego nadzoru zostały rozpoznane potrzeby w zakresie gospodarki leśnej, a w szczególności:
- hodowli lasu
- ochrony lasu
- ochrony przeciwpożarowej
Właściwa pielęgnacja lasu przez właścicieli lasów, przy merytorycznym nadzorze pracowników (leśników), systematycznie przyczynia się do poprawy stanu sanitarnego lasu, wzrostu odporności na działanie szkodliwych czynników biotycznych i abiotycznych, wzrostu bioróżnorodności oraz zmniejszenia zagrożenia pożarowego, co jest niezwykle istotne dla bezpieczeństwa mieszkańców.
Nadzór nad gospodarką leśną w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa sprawuje starosta, który gospodarkę leśną prowadzi na podstawie uproszczonego planu urządzenia lasu lub inwentaryzacji stanu lasu. Taki nadzór można zdefiniować jako zespół oddziaływań organów administracji publicznej (wojewodów i starostów) na osoby fizyczne i prawne posiadające lasy, w celu wykonania ciążących na tych osobach obowiązków wynikających z ustawy o lasach.
Ogólnie można stwierdzić, że przez nadzór uznaje się prawo do sprawowania kontroli nad czyjąś działalnością, połączone z uprawnieniem do merytorycznego korygowania tych czynności. Przy takim założeniu nadzór nad gospodarką leśną polega na:
- lustracji, kontroli, opiniowaniu, a także doradztwie,
- wydawaniu decyzji administracyjnych,
- kontroli wykonania decyzji.
Zasadniczo wydawanie decyzji administracyjnych i kontrola ich wykonania należą do podstawowych form nadzoru. Służby nadzorujące gospodarkę leśną w lasach niepaństwowych powinny służyć właścicielom lasów doradztwem, zarówno z zakresu prowadzenia gospodarki leśnej, jak również ich praw i obowiązków.
Powierzchnia lasów kształtuje się w granicach od kilkudziesięciu arów do kilku tysięcy hektarów. Informacje nt. stanu prawnego tych nieruchomości oraz ich właścicieli, a także władających gruntami Skarbu Państwa znajdziemy w ewidencji gruntów i budynków. Jeśli będzie to użytkowanie wieczyste gruntu Skarbu Państwa, spotkamy się z zapisem: Skarb Państwa udział 1/1 i wieczysty użytkownik z udziałem 1/1. Położenie działek jest zróżnicowane. Znajdują się one nie tylko w obrębie większych kompleksów leśnych, ale również jako enklawy w pobliżu czy w granicach miast.
Szczególnie w takich przypadkach część właścicieli ma problemy z racjonalnym i zgodnym z prawem gospodarowaniem takimi gruntami, ponieważ nie zawsze zdają sobie sprawę, jakiego rodzaju gruntem dysponują. To, czy dany teren jest, czy nie jest lasem, nie wynika z indywidualnego życzenia właściciela. Precyzyjnej informacji na ten temat powinniśmy szukać w ewidencji geodezyjnej. W rozumieniu przepisów prawa o tym, czy coś jest lasem, decyduje zapis nt. kategorii użytku gruntowego. Z wniosków, jakie wpłynęły do Ministra Środowiska, grunty leśne najczęściej oznaczone były symbolem Ls, Ls-Bi, Bz-Ls, dr-Ls. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków Ls oznacza las, Bi- inne tereny zabudowane, Bz - tereny rekreacyjno-wypoczynkowe.
To ważna, podstawowa informacja, która określa sposób korzystania z działki. Dlaczego? Ponieważ dla lasów, których właścicielem jest Skarb Państwa – niezależnie, czy są to grunty w użytkowaniu wieczystym, zarządzie, czy dzierżawie - powinny być sporządzone plany urządzenia lasu. Podkreślmy - nie chodzi o plany uproszczone, które dotyczą lasów niepaństwowych i Agencji Nieruchomości Rolnych. Zgodnie z ustawodawstwem, osobę lub instytucję gospodarującą lasem Skarbu Państwa - choćby był to obszar o minimalnej powierzchni, czyli 0,10 ha - obowiązuje sporządzenie planu urządzenia, składającego się dokładnie z tych samych części co plan urządzenia dla nadleśnictwa.
Forma planu urządzenia lasu - kto go sporządza i na czyj koszt?
Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o lasach, plany urządzenia lasu sporządza się dla lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, a uproszczone plany urządzenia lasu sporządza się dla lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa oraz dla lasów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. W związku z powyższym, dla lasów będących w użytkowaniu czy też zarządzie, a stanowiących własność Skarbu Państwa niezbędne jest sporządzenie planu urządzenia lasu, na podstawie którego prowadzi się trwale zrównoważoną gospodarkę leśną. Sporządzony plan urządzenia lasu zatwierdza Minister Środowiska. Zgodnie z art. 18 ust. 4 ustawy o lasach, plan urządzenia lasu powinien zawierać:
- opis lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia,
- analizę gospodarki leśnej w minionym okresie,
- program ochrony przyrody,
- określenie zadań dotyczących: ilości przewidzianego do pozyskania drewna, zalesień i odnowień, pielęgnowania i ochrony lasu, gospodarki łowieckiej, potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej.
Plany urządzenia lasu sporządzają specjalistyczne jednostki lub inne podmioty wykonawstwa urządzeniowego - art. 19 ust. 5 ustawy o lasach. Jednostki lub podmioty wykonujące plany urządzenia lasu muszą posiadać zezwolenie Ministra Środowiska na wykonywanie tej działalności.
Plan sporządzany jest na zlecenie i koszt właściciela lasu. Na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy o lasach, właściciel lasu to osoba fizyczna lub prawna będąca właścicielem albo użytkownikiem wieczystym lasu oraz osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej będącą posiadaczem samoistnym, użytkownikiem, zarządcą lub dzierżawcą lasu.
Koszt sporządzenia takiego planu może wahać się w granicach od kilkuset zł do nawet kilkudziesięciu tysięcy zł, zależnie od wielkości kompleksu leśnego i stopnia jego zróżnicowania, który przekłada się na rozmiar prac urządzeniowych. Jednakże należy pamiętać, że plan jest sporządzany na okres 10 lat. Minister Środowiska, który zatwierdza plany urządzenia lasu, również nadzoruje ich wykonanie, dlatego też w sprawach konfliktowych można zwrócić się do Departamentu Leśnictwa w Ministerstwie Środowiska.
Co to jest użytkowanie wieczyste? Według Kodeksu cywilnego użytkowanie wieczyste polega na oddaniu w użytkowanie gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa, gminy lub związku gmin osobie fizycznej lub prawnej na czas określony 99 lat (wyjątkowo krócej, lecz nie mniej niż 40 lat).
W związku z tym, że właścicielem lasu oddanego w użytkowanie wieczyste może być tylko Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego, może nasunąć się pytanie, czy sporządzenie planu urządzenia lasu, a także uzyskiwanie dochodów ze sprzedaży pozyskanego drewna wymaga uzyskania zgody właściciela (Skarbu Państwa). Odpowiedź brzmi: nie, ponieważ zgodnie z art. 233 k.c. użytkownik wieczysty korzysta z gruntu z wyłączeniem innych osób. Oznacza to, że wyłączenie obejmuje właściciela - Skarb Państwa.